A သွေးကို O သွေးဖြစ်အောင်ပြောင်းပေးမယ့် ဘက်တီးရီးယား

အရေးပေါ်ခွဲစိတ်ကုသမှုတွေ၊ မတော်တဆဖြစ်မှုတွေနဲ့၊ ပုံမှန်သွေးသွင်းရတဲ့ကိစ္စရပ်တွေအတွက်အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာရှိတဲ့ဆေးရုံတွေမှာ တနေ့တာအသုံးပြုရတဲ့သွေးပမာဏက 16,500 လီတာဝန်းကျင်ရှိပါတယ်။ ဒါဟာ ဂါလန်‌ 1600 မီးသတ်ကား ၂ စီးစာထက်တောင်ပိုများတဲ့ပမာဏဖြစ်ပါတယ်။ ‌ဒါပေမဲ့ သွေးသွင်းတဲ့အခါတွေ့ကရာသွေးကိုသွင်းလို့မရတာလူတိုင်းအသိဖြစ်ပါတယ်။လိုက်ဖက်မညီတဲ့သွေးသွင်းမိတယ်ဆိုရင် လူနာအသက်ဆုံးရှုံးတဲ့အထိဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

အူလမ်းကြောင်းထဲက Bacteria တွေကိုလေ့လာနေတဲ့ သုတေသီတဖွဲ့ဟာ A သွေးအမျိုးအစားကို ဘယ်သွေးအမျိုးအစားပိုင်ရှင်ကမဆို လက်ခံသွင်းယူနိုင်အောင် ပြောင်းလဲပေးနိုင်တဲ့ အင်ဇိုင်း နှစ်မျိုးကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ Microbes 🦠 တွေကိုရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ တကယ်လို့ဒီတွေ့ရှိမှုအပေါ် တိုးချဲ့တီထွင်မှုတွေထပ်လုပ်နိုင်မယ်ဆိုရင် သွေးလှူခြင်း သွေးသွင်းခြင်းအပေါ်မှာ ကြီးမားတဲ့ အကျိုးကျေးဇူးသက်ရောက်မှုရှိစေမှာဖြစ်ပါတယ်။

“ဒါဟာ ပထမဆုံး ဦးဦးဖျားဖျားတွေ့ရှိမှုဖြစ်ပြီး အချက်အလက်တွေကိုလည်း အကြိမ်ကြိမ်ပြန်လည်စမ်းသပ်အတည်ပြုထားပါတယ်။ ဒါတကယ့်ကို ရှေ့ပြေးတွေ့ရှိမှုတခုပါ” လို့ Harvey Klein ကပြောပါတယ်။ Harvey Kelin ဟာ Maryland၊ Bethesda မှာရှိတဲ့ National Institute of Health’s Clinical Center က transfusion expert (သွေးသွင်း ကျွမ်းကျင်) တဦးဖြစ်ပါတယ်။

လူတွေမှာ ပုံမှန်အားဖြင့် A, B, AB နဲ့ O ဆိုပြီး သွေးအမျိုးအစားလေးမျိုးခွဲနိုင်ပါတယ်။ ဒါဟာတကယ်တော့ သွေးနီဥအပေါ်က သကြားမော်လီကျူး (Sugar molecules) တွေရဲ့ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်တွေအပေါ်လိုက်ပြီးခွဲခြားတာဖြစ်ပါတယ်။

တကယ်လို့ A သွေးပိုင်ရှင်လူတယောက်ကို B သွေးသွင်းမိရင်၊ အပြန်အလှန်အားဖြင့် B သွေးပိုင်ရှင်လူတယောက်ကို A သွေးသွင်းမိရင်၊ အဲ့ဒီ blood antigens လို့ခေါ်တဲ့ သကြားမော်လီကျူးလေးတွေက antigen အမျိုးအစားတွေမတူတဲ့အတွက် ရန်သူအဖြစ်နဲ့မှတ်ယူပြီး သွေးနီဥတွေကိုပြန်လည်ဖျက်ဆီးပစ်ဖို့ ကိုယ်ခံအားစနစ်ကို လှူံဆော်နိုင်ပါတယ်။ ဒီလိုအန္တရာယ်အခြေအနေမျိုးကြောင့် ဘယ်သွေးအမျိုးအစားပိုင်ရှင်မျိုးကမဆို လက်ခံနိုင်တဲ့ ဘုံသွေးအမျိုးအစားတမျိုးရရှိနိုင်ဖို့ အရေးကြီးတာဖြစ်ပါတယ်။ဒါပေမဲ့ ခြွင်းချက်အနေနဲ့ O သွေးမှာ အဲ့ဒီ antigen molecules တွေမပါရှိပါဘူး။ အဲ့ဒီအတွက် ဘယ်သွေးအမျိုးအစားကမဆို သူ့ကို မိတ်ဆွေရန်သူမခွဲခြားဘဲ လက်ခံပေးနိုင်ပါတယ်။ မကြာခဏဆိုသလို အရေးပေါ်အခြေအနေတွေမှာ လူနာရဲ့ သွေးအမျိုးအစားကို ဆန်းစစ်နိုင်ဖို့အချိန်မရှိတဲ့အခါမျိုးမှာ ဒီလို ဘုံသွေးအမျိုးအစားတွေ လုံလုံလောက်လောက်ရှိထားဖို့လိုအပ်ပါတယ်။

A သွေးအမျိုးအစားဟာ လူတွေမှာ အများဆုံးတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့သွေးအမျိုးအစားပါ။ A သွေးဆဲလ်ရဲ့ နံရံပေါ်က Antigen တွေကိုဖယ်ရှားပေးနိုင်မယ်ဆိုရင် ဘုံ O သွေးကိုရရှိမှာဖြစ်ပါတယ်။ ဒီလိုဖယ်ရှားတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်တွေကို အင်ဇိုင်းတွေကလုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။ အရင်အချိန်က ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့တဲ့ အင်ဇိုင်းတွေရဲ့ အန်တီဂျင်တွေကို ဖယ်ရှားပေးနိုင်စွမ်းက လိုအပ်ချက်နဲ့ တွက်ချေမကိုက်ခဲ့ပါဘူး။

ဒီလို အင်ဇိုင်းတွေကိုလေ့လာနေကြတဲ့ သုတေသီတဖွဲ့ဟာ အူထဲမှာရှိတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေဘက် ပြန်လှည့်ပြီး သုတေသနပြုဖို့ စိတ်ကူးရခဲ့ကြပါတယ်။ အူထဲမှာရှိတဲ့ 🦠Microbes တချို့ဟာ အူနံရံမှာတွယ်ကပ်ပြီး mucins လို့ခေါ်တဲ့ သကြားမော်လီကျူးကို စားသုံးကြပါတယ်။ ဒီ mucins sugar တွေရဲ့ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံက သက်ဆိုင်ရာ သွေးနီဥပေါ်မှာရှိတဲ့ antigen molecules တွေနဲ့ ဆင်တူပါတယ်။

သုတေသီ Rahfeld က လူ့မစင်နမူနာတချို့ကိုယူပြီး အထဲက DNA ကိုထုတ်ယူပါတယ်။ သဘောတရားအရ အဲ့ဒီ DNA ထဲမှာ mucins sugar ကို ချေဖျက်နိုင်တဲ့ ဘက်တီးရီးယား 🦠 ရဲ့ ဗီဇ (Gene) လည်းပါဝင်နေမှာဖြစ်ပါတယ်။ အဲ့ဒီရရှိလာတဲ့ ဗီဇ (Gene) ကို ဓာတ်ခွဲခန်းသုံး ဘက်တီးရီးယားဖြစ်တဲ့ Escherichia coli ထဲကိုထိုးသွင်းပါတယ်။ ပြီးတဲ့အခါမှာ ထိုးသွင်းခံရတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေက သွေးနံရံပေါ်က Antigenမော်လီကျူးတွေကို ချေဖျက်ပေးနိုင်တဲ့ အင်ဇိုင်းထုတ်ပေးနိုင်ခြင်းရှိမရှိကို စောင့်ကြည့်လေ့လာခဲ့ပါတယ်။

စစဦးမှာတော့ သိသာတဲ့ ရလာဒ်တွေမရခဲ့ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ရလာတဲ့ အင်ဇိုင်းတွေထဲက အင်ဇိုင်းနှစ်မျိုးကို စမ်းသပ်လိုက်တဲ့အခါမှာတော့ antigenတွေ ကျေပျက်သွားတာကို တွေ့ရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒီအင်ဇိုင်းတွေကိုထုတ်ပေးနိုင်တဲ့ bacteria အမည်ကတော့ Flavonifractor plautii လို့ခေါ်ပြီး ဒီတွေ့ရှိချက်ကို Nature Microbiology မှာ ဖော်ပြခဲ့ပါတယ်။ လူဦးရေ သုံးပုံပုံ တစ်ပုံဟာ A သွေးအမျိုးအစားရှိကြတာမို့ ဘုံ O သွေးဖန်တီးရယူနိုင်ဖို့ အခွင့်အလမ်းက နှစ်ဆမြင့်တက်သွားပါပြီ။

ဒါပေမဲ့ A antigen ရှိရှိသမျှကိုချေဖျက်နိုင်ဖို့နှင့်၊ မူလသွေး Cell ကို ထိခိုက်မှုမရှိစေဖို့အတွက်ကတော့ သုတေသနတွေထပ်ပြီးတိုးချဲ့လုပ်ကိုင်ဖို့လိုနေပါသေးတယ်။ လောလောဆယ်မှာတော့ အရလွယ်ဆုံးဖြစ်တဲ့ A သွေးရဲ့ Antigen ကို ချေဖျက်နိုင်ဖို့ကို အဓိကဦးတည်ချက်ထားနေပြီး နောက်ပိုင်းမှာ အခြား Antigen ပါရှိတဲ့ သွေးအမျိုးအစားတွေအတွက်လည်း ထပ်မံသုတေသနပြုသွားကြမှာဖြစ်ပါတယ်။

ကိုးကား
https://www.nature.com/articles/s41564-019-0469-7
https://www.sciencemag.org/news/2019/06/type-blood-converted-universal-donor-blood-help-bacterial-enzymes